Najmłodsi trafiają wtedy do państwowych lub rodzinnych pogotowi opiekuńczych, których zadaniem jest doraźna i krótkoterminowa opieka zastępcza. Umieszczane są tam także noworodki pozostawione w szpitalach. Dla porzuconych dzieci znacznie lepsze są formy rodzinne, jednak w Polsce obecnie brakuje 1.000 takich miejsc.

Pogotowie rodzinne to jedna z form zawodowej rodziny zastępczej, podobnie jak rodziny wielodzietne i specjalistyczne. W rodzinnym pogotowiu jednocześnie może przebywać maksymalnie troje dzieci, każde przez rok. Po upływie tego czasu - w wyjątkowych sytuacjach - sąd rodzinny może przedłużyć go o kolejne trzy miesiące. Rodzice prowadzący pogotowie rodzinne - podobnie jak inni rodzice zastępczy - otrzymują od Państwa pomoc finansową na utrzymanie powierzonych im dzieci oraz wynagrodzenie za opiekę nad nimi.

W Polsce istnieje 521 rodzinnych pogotowi opiekuńczych, w których przebywa w ciągu roku około 3.700 dzieci. W tym samym okresie do 155 państwowych placówek rocznie trafia zaś blisko 7.900 dzieci. Przeciętnie około 7 dzieci w ciągu roku jest umieszczanych w pogotowiu rodzinnym, zaś w państwowym ponad 50. Dla porzuconego dziecka bardzo ważny jest indywidualny kontakt z opiekunem, który buduje poczucie bezpieczeństwa. W dużych placówkach nie jest to możliwe.
- Nasze badania wskazują, że pogotowia rodzinne to wciąż zbyt mało popularna forma opieki, a skala tego problemu w Polsce jest bardzo duża - powiedział Michał Rżysko z Fundacji Świętego Mikołaja. - Dziecko - w czasie oczekiwania na decyzję sądu - musi jak najszybciej znaleźć się w placówce przejściowej, a najbardziej pożądana jest w tym wypadku forma rodzinna. Zapewnienie najlepszych warunków w tym okresie nie pozostaje bez wpływu na jego rozwój emocjonalny i poczucie bezpieczeństwa, tak ważne w sytuacji pozbawienia rodzinnego domu. Ta odmiana rodzicielstwa zastępczego nie jest niestety tak znana, jak np. rodzinne domy dziecka, a jednak jest bardzo potrzebna - często to jedyny sposób na uniknięcie domu dziecka.

Pogotowia rodzinne są bardzo mało znaną formą opieki nad dziećmi. Z danych uzyskanych przez Fundację Świętego Mikołaja wynika, że o tej formie opieki słyszało zaledwie 9% dorosłych Polaków. Brakuje także chętnych do ich założenia i prowadzenia. Najważniejsze przyczyny, dla których nie powstają nowe pogotowia rodzinne to obawa potencjalnych rodziców zastępczych przed nadmierną biurokracją i strach, że nie otrzymają wystarczającego wsparcia od samorządów.
Wiele miast i powiatów szuka chętnych osób do założenia pogotowia rodzinnego. Wśród nich są między innymi Kraków i Warszawa, które oferują rodzicom zastępczym dodatkową pomoc, poza tą wynikającą z obowiązującej ustawy. W miastach tych urzędnicy odpowiedzialni za opiekę nad dziećmi osieroconymi traktują rodziców zastępczych jak partnerów, dokładając starań, aby jak najbardziej wesprzeć przyszłych opiekunów.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie nie pozostającej w związku małżeńskim, które spełniają m.in. następujące warunki: nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej i nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim, mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania, stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i korzystają z pełni praw obywatelskich, a także uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.
Szczegółowych informacji co do możliwości założenia pogotowia rodzinnego udzielają ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. Pomagają one także w przygotowaniu się do roli rodziny zaprzyjaźnionej czy zawodowej rodziny zastępczej, rodziny adopcyjnej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka.